Meta Kodeks Etyczny

Przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Ateny, lipiec 1995
Poprawiony przez Zgromadzenie Ogólne Granada, lipiec 2005

      1. Preambuła

Psychologowie rozwijają wiarygodną i rzetelną wiedzę opartą na badaniach naukowych i stosują tę wiedzę w różnych kontekstach do wyjaśniania procesów psychicznych i zachowania ludzi. Czyniąc to pełnią wiele funkcji w takich dziedzinach jak: badania naukowe, edukacja, diagnoza, terapia, konsultacja, czy orzecznictwo sądowe.

Starają się także pomóc ogółowi społeczeństwa w dokonywaniu kompetentnych ocen i wyborów w sferze ludzkiego zachowania i dążą do wykorzystania swej wiedzy w celu poprawy kondycji jednostki i społeczeństwa.

Europejska Federacja Towarzystw Psychologicznych (European Federation of Psychologists Associations) ma obowiązek dopilnować, by kodeksy etyczne stowarzyszeń członkowskich były zgodne z poniższymi podstawowymi zasadami, które mają dostarczyć ogólnej filozofii i wskazówek obejmujących wszystkie sytuacje, z jakimi stykają się zawodowi psychologowie.

Stowarzyszenia krajowe powinny wymagać od członków, by stale rozwijali swoją świadomość etyczną, i powinny wspierać służące temu szkolenia. Stowarzyszenia krajowe powinny udzielać członkom konsultacji i wsparcia w kwestiach etycznych.

EFPA udziela następujących wskazówek co do treści kodeksów etycznych stowarzyszeń członkowskich:

• Kodeks etyczny Stowarzyszenia powinien obejmować wszystkie aspekty zawodowych zachowań jego członków.


• Wskazówki dotyczące treści kodeksów etycznych powinno się czytać łącznie z Zasadami Etycznymi EFPA


• Kodeksy etyczne Stowarzyszeń członkowskich powinny opierać się na Zasadach Etycznych sformułowanych poniżej, a z pewnością nie powinny być z nimi sprzeczne.


• Stowarzyszenia krajowe powinny posiadać procedury służące rozpatrywaniu zażaleń na swoich członków, a także procedury mediacyjne, korygujące i dyscyplinarne uwzględniające rodzaj i wagę zażalenia.

      2. Zasady etyczne

      2.1. Poszanowanie praw i godności osoby ludzkiej

Psychologowie darzą odpowiednim szacunkiem podstawowe prawa, godność i wartość każdego człowieka, i wspierają ich rozwój. Szanują prawa jednostki do prywatności, poufności, samostanowienia i autonomii, w zgodzie z innymi zawodowymi zobowiązaniami psychologa i z prawem.

      2.2. Kompetencje

Psychologowie starają się zapewniać i zachowywać wysokie standardy kompetencji w swojej pracy. Znają granice swoich kompetencji i ograniczenia swojej wiedzy fachowej. Świadczą tylko takie usługi i stosują tylko takie techniki, do których upoważnia ich wykształcenie, praktyka lub doświadczenie.

      2.3. Odpowiedzialność

Psychologowie są świadomi zawodowej i naukowej odpowiedzialności względem swoich klientów, wspólnoty i społeczeństwa w którym pracują i żyją. Psychologowie unikają wyrządzania szkody i są odpowiedzialni za swoje działania, i w miarę możliwości upewniają się, czy ich usługi nie są nadużywane.

       2.4. Etyka

Psychologowie starają się promować zasady etyczne w nauce, nauczaniu i praktykowaniu psychologii. W działaniach tych psychologowie są rzetelni, uczciwi i pełni szacunku wobec innych. Próbują wyjaśnić stronom, na czym polega ich funkcja oraz właściwie ją wypełniać.

      3. Treść Kodeksów Etycznych
          Stowarzyszeń Członkowskich

W niniejszym Meta-kodeksie termin "klient" odnosi się do każdej osoby, pacjenta, a także osób pozostających z psychologiem w relacji zależności oraz organizacji, z którymi psycholog ma relacje zawodowe, w tym relacje pośrednie.

Zawodowe kodeksy etyczne psychologów muszą uwzględniać co następuje:

• Zawodowe postępowanie psychologów musi być rozpatrywane w ramach ich roli zawodowej, określonej przez relację zawodową.


• Nierówności w zakresie wiedzy i władzy zawsze wpływają na relacje zawodowe psychologów z klientami i kolegami.


• Im większa nierówność w relacji zawodowej i im większa zależność klientów, tym większą odpowiedzialność ponosi zawodowy psycholog.


• Odpowiedzialność psychologa musi być rozpatrywana w kontekście relacji zawodowej.

      Współzależność czterech zasad

Należy pamiętać, że zawsze istnieją silne wzajemne powiązania między czterema podstawowymi zasadami etycznymi.
Dla psychologów oznacza to, że rozwiązywanie kwestii lub dylematów etycznych wymaga refleksji, a często rozmowy z klientami i kolegami, uwzględniającej wagę poszczególnych zasad etycznych. Podejmowanie decyzji i działań jest konieczne, nawet jeśli jakieś kwestie pozostają sporne.

      3.1. Poszanowanie praw i godności osoby ludzkiej

      3.1.1. Ogólny szacunek

1. Szacunek dla wiedzy, intuicji, doświadczenia i specjalistycznej wiedzy klientów, stron trzecich, kolegów, studentów i ogółu społeczeństwa.


2. Świadomość różnic indywidualnych, kulturowych i różnic związanych z pełnionymi rolami, w tym różnic związanych z niepełnosprawnością, płcią, orientacją seksualną, rasą, pochodzeniem etnicznym, narodowością, wiekiem, religią, językiem i pozycją społecznoekonomiczną.


3. Unikanie praktyk, które są wynikiem uprzedzeń i mogą prowadzić do dyskryminacji.

      3.1.2. Prywatność i poufność

1. Ograniczenie się do poszukiwania i przekazywania tylko tych informacji, które są potrzebne z punktu widzenia celu zawodowego.


2. Właściwe przechowywanie i obchodzenie się z informacjami i zapisami, w dowolnej formie, aby zapewnić ich poufność, w tym stosowanie należytych zabezpieczeń, by dane miały charakter anonimowy, jeśli sytuacja tego wymaga, i udostępnianie materiałów tylko tym osobom, które z uzasadnionych powodów powinny je znać.


3. Obowiązek poinformowania klientów i innych osób, z którymi pozostaje się w relacji zawodowej, o prawnych ograniczeniach dotyczących zachowania poufności.


4. Obowiązek, by wówczas gdy system prawny wymaga ujawnienia informacji, ograniczyć się do ujawnienia wyłącznie tych informacji, które są istotne dla sprawy.


5. Świadomość potencjalnego konfliktu między zasadą poufności a obowiązkiem ochrony klienta lub znaczącej strony trzeciej.


6. Świadomość, że klient ma prawo dostępu do materiałów i zapisów, które go dotyczą, oraz do uzyskania koniecznej pomocy i konsultacji, co oznacza obowiązek dostarczenia mu stosownych i wyczerpujących informacji i służenia jego dobrze pojętemu interesowi, oraz świadomość, że prawo to rozciąga się na osoby, które pozostają w innego rodzaju relacji zawodowej z psychologiem, np. biorą udział w badaniach.


7. Przechowywanie danych i pisanie raportów w taki sposób, by ich dostępność dla klienta nie narażała na szwank poufnego charakteru informacji dotyczących innych osób.

 

      3.1.3. Świadoma zgoda i dobrowolność zgody

1. Wyjaśnianie i omawianie profesjonalnych działań, procedur i możliwych konsekwencji działań psychologa, które ma na celu upewnienie się, że klient udziela świadomej zgody przed i w trakcie interwencji psychologicznej.


2. Wyjaśnianie klientom procedur dotyczących przechowywania zapisów i przedstawiania raportów.


3. Świadomość, że klientów może być kilku, i że mogą to być klienci pierwszego i drugiego planu, mający różne relacje zawodowe z psychologiem, dla którego ta sytuacja oznacza szereg różnych obowiązków.

      3.1.4. Samostanowienie

1. Maksymalizowanie autonomii i samostanowienia klienta, w tym poszanowanie ogólnego prawa do wejścia w relację zawodową z psychologiem i do zakończenia tej relacji, przy świadomości, że zasada autonomii powinna być równoważona przez zależność od innych i wspólnotę działań.


2. Określenie granic tego rodzaju samostanowienia przy uwzględnieniu takich czynników jak wiek rozwojowy klienta, zdrowie psychiczne oraz ograniczenia nałożone przez postępowanie sądowe.

      3.2. Kompetencje

      3.2.1. Świadomość etyczna

Obowiązek dobrej znajomości zasad etycznych, w tym Kodeksu Etycznego, i łączenie kwestii etycznych z praktyką zawodową.

      3.2.2. Granice kompetencji

Obowiązek praktykowania w granicach kompetencji wynikających z wykształcenia, praktyki i doświadczenia.

      3.2.3. Granice procedur

1. Świadomość ograniczeń procedur dla konkretnych zadań, i ograniczeń wniosków jakie można wyprowadzać w różnych warunkach i dla różnych celów.


2. Obowiązek praktykowania w ramach istniejących teorii i metod, oraz znajomości najważniejszych kierunków rozwoju swojej dyscypliny.


3. Obowiązek poszukiwania równowagi między potrzebą zachowania ostrożności w stosowaniu nowych metod a świadomością, że nieustannie pojawiają się nowe obszary praktyki i nowe metody, i że jest to zjawisko pozytywne.

      3.2.4. Stały rozwój

Obowiązek stałego rozwoju zawodowego.

      3.2.5. Niezdolność

Obowiązek zaprzestania praktyki jeśli zdolność osądu zostaje nadwątlona, także przez problemy o charakterze przejściowym.

      3.3. Odpowiedzialność

      3.3.1. Ogólna odpowiedzialność

1. Za jakość i skutki działalności zawodowej psychologa.


2. Za dobre imię zawodu psychologa.

      3.3.2. Propagowanie wysokich standardów

Propagowanie i utrzymywanie wysokich standardów działalności naukowej i praktycznej, i prowadzenie jej zgodnie z Kodeksem Etycznym.

      3.3.3. Unikanie wyrządzania szkody

1. Unikanie nadużywania wiedzy i praktyki psychologicznej, minimalizowa dających się przewidzieć i nieuchronnych szkód.


2. Świadomość potrzeby zachowania szczególnej ostrożności w toku badań naukowych lub w procesie oceny osób, które nie udzieliły zgody.

      3.3.4. Ciągłość opieki

1. Poczuwanie się do odpowiedzialności za niezbędną ciągłość opieki zawodowej nad klientami, w tym za współpracę z innymi specjalistami, i za podjęcie odpowiednich działań, kiedy zachodzi konieczność zawieszenia lub zakończenia swojego zaangażowania.


2. Odpowiedzialność za klienta po formalnym zakończeniu relacji zawodowej.

      3.3.5. Rozszerzona odpowiedzialność

Wzięcie na siebie ogólnej odpowiedzialności za działania naukowe i praktyczne, w tym za standardy etyczne pracowników, asystentów, osób będących pod superwizją i studentów.

      3.3.6. Rozwiązywanie dylematów

Świadomość, że zdarzają się dylematy etyczne i że na psychologu spoczywa odpowiedzialność za wyjaśnienie takich dylematów i konsultacje z kolegami i krajowym Stowarzyszeniem, oraz za poinformowanie odpowiednich osób o wymaganiach Kodeksu Etycznego.

      3.4. Etyka zawodowa

      3.4.1. Świadomość ograniczeń zawodowych

Obowiązek bycia świadomym własnych ograniczeń osobistych i zawodowych, zalecenie, by w trudnych sytuacjach korzystać ze specjalistycznej pomocy i wsparcia.

      3.4.2. Uczciwość i precyzja

1. Precyzja w przedstawianiu kwalifikacji, wykształcenia, doświadczenia, kompetencji i afiliacji.


2. Precyzja w przedstawianiu wiedzy, obowiązek dostrzegania i nie ukrywania alternatywnych hipotez, dowodów lub wyjaśnień.


3. Uczciwość i dokładność w odniesieniu do wszelkich finansowych konsekwencji relacji zawodowej.


4. Uznawanie potrzeby precyzji oraz ograniczeń wniosków i opinii formułowanych w profesjonalnych raportach i wypowiedziach.

      3.4.3. Szczerość i otwartość

1. Ogólny obowiązek dostarczania informacji i unikania kłamstwa w badaniach naukowych i praktyce zawodowej.


2. Obowiązek nie ukrywania informacji i nie odwoływania się do chwilowych kłamstw, jeżeli dostępne są alternatywne procedury. Jeżeli kłamstwo miało miejsce, istnieje obowiązek poinformowania o nim i odbudowania zaufania.

      3.4.4. Konflikt interesów i wykorzystywanie

1. Świadomość problemów, które mogą wynikać z dwoistego powiązania i obowiązek unikania takich dwoistych powiązań, które zmniejszają niezbędny dystans zawodowy lub mogą prowadzić do konfliktu interesów lub wykorzystywania klienta.


2. Zakaz wykorzystywania kontaktu zawodowego do przyszłych osobistych, religijnych, politycznych lub ideologicznych interesów.


3. Świadomość tego, że konflikt interesów i nierównowaga sił w relacji zawodowej mogą istnieć także po formalnym zakończeniu relacji, i że nadal może obowiązywać odpowiedzialność zawodowa.

      3.4.5. Działalność kolegów

Obowiązek przekazywania uzasadnionych uwag krytycznych dotyczących zawodowej działalności kolegów i obowiązek powiadamiania kolegów, a w razie potrzeby także odpowiednich stowarzyszeń zawodowych i władz, jeśli istnieje podejrzenie, że doszło do nieetycznego działania.